“Als je het piekvermogen ondervangt, kan je met een lagere aansluiting werken”
Donderdag 29 februari 2024
Kijken we naar de CO2-emissies van een bouwproces, dan is er veel winst te halen in het transport en de inzet van materieel. Wilbert van Beek is bij BAM Materieel Lelystad verantwoordelijk voor de installaties en voorzieningen op de bouwplaats. Hij ziet schoon en emissieloos bouwen als een motivatie om te innoveren. Zo deed BAM samen met QuinteQ Energy een proef met een vliegwiel als duurzame batterij om het piekvermogen van een torenkraan op te vangen.
De (lokale) overheid stelt steeds meer eisen rondom emissieloos bouwen. Denk hierbij aan lage emissiezones in de steden en zelfs emissieloze binnensteden per 2025. Dit sluit ook aan bij de strengere eisen rondom de stikstofuitstoot om vergunningen rond te krijgen. Daarnaast komt emissieloos bouwen in steeds meer aanbestedingen terug. Zo wordt in de bouw- en utiliteitssector bij ongeveer 13% van de aanvragen een plan van aanpak emissieloos bouwen als gunningscriterium opgenomen. Dat percentage zal de komende jaren ongetwijfeld flink groeien. Volgens projectcoördinator Wilbert van Beek van BAM Materieel in Lelystad begint schoon en emissieloos bouwen bij inzicht in het verbruik en dus de CO2-emissies op de bouwplaats. "Uit onze metingen blijkt dat het totale verbruik op een bouwplaats best meevalt, maar dat de inzet van liften en torenkranen voor grote piekmomenten zorgt. Je zoekt dus naar manieren om de pieken op te vangen. Als dat lukt, dan kan je met een lagere aansluiting toe."
Vliegwiel om piekvermogen op te vangen
Een van de innovaties die BAM onderzoekt om vermogenspieken op te vangen, is het vliegwiel van QuinteQ Energy. Oorspronkelijk ontwikkeld voor de ruimtevaart, wordt de toepassing ervan nu verbreed naar de bouw. Van Beek legt uit hoe het werkt: "Het vliegwiel is in feite een kinetische batterij. Met een elektrische motor-generator wordt het wiel in beweging gebracht. Door de rotor steeds harder te laten spinnen, laadt de batterij op. En door het vliegwiel af te remmen, wordt de beweging weer omgezet naar elektriciteit." December 2023 werd het vliegwiel getest in de Sluisbuurt in Amsterdam waar BAM bijna 770 woningen voor studenten en jongeren bouwt. "Het vliegwiel draait in een compacte container en was snel opgebouwd en aangesloten. Dat ging heel goed. Helaas werd het benodigde vermogen voor de torenkraan in deze proef niet gehaald. De pieken waren in de praktijk toch anders dan in de gecontroleerde omgeving van het lab", vertelt Van Beek. Het vliegwiel wordt nu verder ontwikkeld, eind 2024 verwacht QuinteQ een productiemodel te hebben.
Accu’s en prefab meterkasten op de bouwplaats
Het opvangen van piekvermogen is óók noodzakelijk vanwege de congestie op het net. Het elektriciteitsverbruik in Nederland was vorig jaar niet hoger dan in de tien jaar ervoor, maar er zijn steeds meer apparaten met hogere vermogens bijgekomen. Denk aan elektrische auto’s, warmtepompen en boilers. Daar komt bij dat zonnepanelen vrijwel tegelijkertijd hun opgewekte elektriciteit aan het net leveren. En als de dynamische elektriciteitsprijs laag is, willen gebruikers met zo’n contract op dat moment hun elektrische voertuigen opladen. Daar is het elektriciteitssysteem niet op ontworpen. Van Beek: "Vorig jaar hebben we 146 bouwaansluitingen aangevraagd, waarvan we er slechts negen op tijd hebben gekregen. Daarom sluiten we onze torenkranen, die inmiddels allemaal elektrisch zijn, op een accupakket aan. Daarnaast werken we vaak met prefab meterkasten. Zodra de begane grond vloer klaar is, kan je die gebruiken als bouwplaatsaansluiting. Na oplevering is het de meterkast voor de woning."
Ervaringen uitwisselen met andere bedrijven
Op elke bouwplaats staat natuurlijk ook wel een bouwkeet. BAM Materieel heeft alle 450 units voorzien van een warmtepomp. Van Beek: "Op een aantal units hebben we ook zonnepanelen gelegd, maar de opbrengst daarvan is heel beperkt." Kijken we naar het transport, dan gaat heel BAM over op elektrisch vervoer. Dat geldt zowel voor de personenwagens als de bestelwagens. Vanwege lange levertijden en de nog beperkte beschikbaarheid van geschikte wagens, gebruikt BAM in de tussentijd biobrandstof HVO100. Van Beek volgt alle ontwikkelingen rondom opslag en opwek van energie nauwgezet. Daarnaast wisselt hij kennis en ervaringen uit binnen de KOMAT-commissie Bouwplaatsinrichting (Kontaktgroep Materieel van Bouwend Nederland). "Ik vind het hartstikke leuk en interessant om hiermee bezig te zijn! Je merkt het ook bij anderen, iedereen staat ervoor open om ervaringen uit te wisselen. In de verdere toekomst wordt energiemanagement waarschijnlijk belangrijker dan energie besparen. Dan betalen we voor de infrastructuur en wordt elektriciteit nagenoeg gratis."
In de loop van dit jaar zullen we telkens een ander aspect van de route naar schoon en emissieloos bouwen belichten. Lees ook de eerdere artikelen: Routekaart Op naar emissieloos bouwen - Bouwend Nederland
Gerelateerd nieuws
Bedrijven die een aanbieding doen waaruit blijkt dat ze aantoonbaar hun best doen om minder CO2 uit te stoten, krijgen van sommige opdrachtgevers een voordeel bij de gunning. De CO2-prestatieladder is dan het instrument om te komen tot concrete en meetbare afspraken in contracten. Wil je meer weten over het nieuwe handboek 4.0?
Momenteel wordt de A1 verbreed tussen Apeldoorn en Twello. De verbreding van dit deel van de A1, een traject van 15 kilometer, is een duurzaam voorbeeld voor toekomstige infraprojecten. Stap voor stap zijn we hier op weg naar een emissieloze, circulaire uitvoering vol nieuwe technieken. Het verduurzamen van de gehele keten maakt dit project uniek. De verbreding van de A1 Apeldoorn-Twello is in april 2025 gereed.
In het project Sterke Lekdijk doet Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden in 2021 een beroep op de innovatiekracht van de betrokken aannemers. Emissievrij werken is een van de ambities. Mourik draagt bij met onder andere twee graafmachines op waterstof en een volledig elektrische knijperwagen met uitrusting.