'We moeten naar volledig circulair maar wat is genoeg?'
De overheid wil dat we in 2050 100% circulair bouwen en 50% in 2030. Een prachtige ambitie, maar wat houdt die in praktijk eigenlijk in? Veel vragen en veel antwoorden hebben we in dit artikel op een rijtje gezet.
Sommigen vinden dat je al heel circulair bezig bent als je niet te veel inkoopt of puin gebruikt als funderingsmateriaal in de aanleg van wegen. Voor anderen is het circulaire cement Freement nog niet circulair genoeg. In het derde Bouw Idee Café op donderdag 1 oktober 2020 sprak Thomas van Belzen (Cobouw) hierover met vier kopstukken uit de circulaire bouwwereld: Menno Rubbens (cepezed), Jeroen Dunnebacke (J.P. van Eesteren), Menso Oosting (Fijn Wonen) en Arjan Hogenboom (Heembouw kantoren).
Koplopers in circulair
53% van de kijkers van het Bouw Idee Café van 1 oktober 2020 zijn nog niet echt bezig met circulariteit. Rubbens, Oosting, Hogenboom en Dunnebacke zijn stuk voor stuk voorlopers op het gebied van circulariteit. Zo is het nieuwe kantoor van Heembouw in Berkel en Rodenrijs geheel vanuit een circulaire, duurzame en gezonde gedachte ontworpen en heeft als eerste een fundering van Freement. Gebouw D, het kantoor van cepezedprojects in Delft, is een voorbeeld van circulair en demontabel bouwen met de architect als bouwheer. J.P. van Eesteren bouwt HAUT, het hoogste hybride houten gebouw van Nederland, een uniek project qua hoogte en materiaalgebruik. Circulair is de standaard bij de volledig modulaire en remontabele Fijn Wonen-woningen van Van Wijnen.
Fijn wonen kan ook in een appartement
Menso Oosting (Fijn Wonen) is van mening dat om fijn te kunnen wonen omgeving een belangrijke rol speelt. Een fijne woonomgeving is voor iedereen anders, maar gemeenschappelijke factor is dat deze betaalbaar moet zijn en bij je moet passen. Fijn Wonen bouwt toekomstbestendig en dus zoveel mogelijk circulair. Traditioneel bouwen verbruikt veel grondstoffen. Volgens Oosting verdwijnt zelfs de helft van al het water dat we gebruiken naar de bouw. Dat kan en moet anders, willen we voorkomen dat de aarde uitgeput raakt. Fijn wonen moet dus betaalbaar zijn, maar wordt desondanks toch steeds duurder. Om het betaalbaar te houden bouwt Fijn Wonen tegenwoordig naast twee-onder-een-kap rijtjeshuizen ook appartementen. Ze doen dit zo CO2-neutraal mogelijk, modulair en losmaakbaar: de woningen zijn ook weer uit elkaar te halen. Zo wordt er duurzamer gebouwd met minder materiaal. Hierbij komt de MPG (MilieuPrestatie Gebouwen) ter sprake, een belangrijke maatstaf voor de duurzaamheid van een gebouw. Om beter inzicht te krijgen in de milieubelasting van de gebruikte materialen, zou de database door de overheid gevuld moeten worden en niet door bedrijven afzonderlijk, stellen de aanwezigen.
Circulair bedrijfspand
Vlogger Manuel Venderbos laat in Berkel en Rodenrijs het kantoor van Heembouw zien. Arjan Hogenboom vertelt dat Heembouw zelf het bedrijfspand gebouwd heeft en dus zowel bouwer als eindgebruiker is. Aan alle wensen die ze als bouwer én gebruiker aan het pand stelden kon dus worden voldaan, een ideale uitgangspositie. Heembouw maakt zoveel mogelijk gebruik van gerecycled materiaal, dat demontabel moet zijn om zo te kunnen hergebruiken, zoals lampen uit een Leidse winkelstraat, veel hout, maar ook circulair Freement-beton. Freement is circulair cement dat wordt verkregen door een baanbrekende, innovatieve betonverwerkingsmethode met de 'Smart Liberator'. Deze wrijft cementsteen subtiel van betonpuin af en 'bevrijdt' het als het ware tot herbruikbaar cement, een methode met toekomst.
HAUT
Jeroen Dunnebacke is werkzaam bij J.P. van Eesteren dat momenteel de eerste en hoogste houten woontoren bouwt. Uitgangspunt is dat het hele gebouw circulair moet zijn. Helemaal optrekken uit hout is praktisch niet haalbaar. De vloeren zouden bijvoorbeeld veel te dik worden en de akoestiek niet optimaal, en dus is er gekozen voor een hybride manier van bouwen. Er wordt gekeken welk materiaal het doeltreffendst kan worden toegepast om het beste resultaat te boeken en dus wordt er ook beton gebruikt. Dan wordt de vraag gesteld of hoogbouw duurzaam kan zijn. Deskundige Ronald Rovers, schrijver van het boek Gebroken Kringlopen en wetenschapper duurzaamheid aan de faculteit Bouwkunde van de TU Eindhoven, stelde eerder in een interview met Cobouw van niet, maar uit een peiling onder kijkers van het Bouw Idee Café vindt 62% van wel. Hoogbouw heeft immers als voordeel dat het minder ruimte inneemt en je dus veel compactere steden kunt bouwen. Minder ruimte voor steden = meer ruimte voor groen.
Demontabel
Menno Rubbens werkt bij cepezedprojects en hun innovatie is het circulaire Bouwdeel D(emontabel). Daarbij is de begane grond van gestort beton, maar voor het overige zijn alle bouwcomponenten modulair en droog gemonteerd. Opperste eenvoud is in het ontwerp een belangrijk uitgangspunt geweest. Rubbens: "Het is een kit of parts, een set onderdelen, die stuk voor stuk opnieuw gebruikt moeten kunnen worden". Het gebouw stond in iets meer dan een half jaar, mede een integraal proces met een doordachte voorbereiding en een nauwe, integrale samenwerking tussen de verschillende cepezed-disciplines. Zonder concessies aan kwaliteit: "Duurzaam materiaal moet kwalitatief hoogwaardig zijn, het moet immers jarenlang mee kunnen. We hebben altijd geproduceerd, geconsumeerd en vervolgens weggegooid", stelt Rubbens. Hij is van mening dat we niet moeten weggooien, maar hergebruiken.
Groter denken
Onze footprint wordt steeds belangrijker. Moeten transportkosten bijvoorbeeld niet omlaag om de uitstoot van CO2 te verminderen? Zelf investeren in bosbouw zou bijvoorbeeld een oplossing kunnen zijn, oppert Van Belzen, maar Rubbens, Dunnebacke, Oosting en Hogenboom voelen meer voor beter nadenken vooraf. "In plaats van eerst te bedenken wat we willen maken en daar de materialen bij te zoeken, zouden we eerst moeten kijken welke materialen we hebben en vervolgens pas bepalen wat we daarvan kunnen maken." Bouwen moet minder gefragmenteerd worden en meer geïntegreerd. Steeds meer architecten en aannemers werken zo. Dat maakt het tot het feestje waar Menno het over had. Daar horen ook keuzes bij. Staal is bijvoorbeeld niet per definitie circulair, maar een stalen constructie is ontzettend lang houdbaar en is erg goed te recyclen en dus goed toe te passen.
Moet een circulair gebouw volledig losmaakbaar zijn?
66% van de kijkers van het Bouw Idee Café vindt van wel. Dat is te realiseren, geven de gasten aan, maar veiligheid moet daarbij niet uit het oog worden verloren. Is het dan ook niet handiger om alles in dezelfde standaardmaat te maken? oppert gastheer Thomas van Belzen. Legostenen, die altijd op elkaar passen? Dat kan, maar iedereen is het erover eens dat het bouwen van eenheidsworst de wereld niet mooier maakt. Losmaakbaarheid hoeft geen doel op zich te zijn. Alleen een losmaakbare gevel bijvoorbeeld heeft ook zijn voordelen.
Concluderend kunnen we stellen dat circulair bouwen de toekomst heeft. We moeten dan wel oude principes loslaten en nieuwe inzichten blijven toepassen en kennis durven delen. Dat komt met de gasten aan tafel wel goed: over en weer werden al afspraken gemaakt om verder te praten. "Wie op zoek is naar informatie is welkom in Berkel en Rodenrijs", zo laat Arjan Hogenboom (Heembouw) nog optekenen.
