Wat ging er mis met de omgevallen bouwkranen in Alphen aan den Rijn?

Veiligheid in de bouw heeft voortdurende aandacht nodig. Er gebeuren nog steeds dagelijks ongevallen of bijna-ongevallen. Zo ook het ongeval in Alphen aan den Rijn dat het landelijke nieuws haalde. De adviseurs van Aboma worden vaak betrokken bij bouwongevallen, zo ook in deze zaak. In dit artikel vertelt een van de adviseurs wat er misging.

Wat was de schade?

Daarbij werden zes gebouwen met de grond gelijk gemaakt en andere gebouwen liepen grote schade op. Door het mooie weer bevonden zich geen personen in de gebouwen. Helaas kwam een huisdier om het leven. De schade was enorm, niet alleen aan de gebouwen maar ook aan de kranen, het brugdek en de pontons. Aboma heeft samen met Euro Rigging onderzoek uitgevoerd naar dit incident. De centrale vraagstelling was: hoe konden de kranen met last tijdens de hijsoperatie in Alphen aan den Rijn omvallen? Wat waren de primaire en de secundaire oorzaken en wat kan geleerd worden van dit ongeval?

Wat ging er mis?

De meningen, die kort na het ongeval gedeeld werden, luiden dat "dit kon nooit goed gaan, want iedereen weet toch dat je geen mobiele kraan op een ponton moet zetten?" In de praktijk blijkt dit wel degelijk mogelijk te zijn als het stabiliteitsgetal voldoende is. Het stabiliteitsgetal is de afstand in meters tussen het gemeenschappelijk zwaartepunt van de kranen en last en het metacentrum (M) van het ponton, het scharnierpunt. In Alphen aan den Rijn was dit nagenoeg nul en was er sprake van instabiliteit.

Het onderzoek spitste zich toe op het proces van de voorbereiding van de hijsoperatie. De kranen zijn kostbaar en niemand zit te wachten op schade en stagnatie. Grote kranen zoals in Alphen aan den Rijn (een 400- en 700-tonner) worden door twee machinisten bemenst, de riggers en uitvoerder waren ervaren en toch ging het mis kort nadat beide kranen de brug hadden vrijgemaakt van het frame waarin ze was aangevoerd. Aan kennis en ervaring van het hijsen lag het niet en toch kon niet worden voorzien dat het mis zou gaan. Dat het misging, was kort na het inzetten van de zwenkbeweging van de 400-tonner te zien. De brug ging aan de haal, de kraan bezweek, viel om en trok samen met het vallende brugdek ook de 700-tonner om.

Wat is er geleerd?

Uiteindelijk leverde het onderzoek op dat de stabiliteit van de kranen op de pontons onvoldoende was en dat het proces van bijstellen van de kraanconfiguratie en het maken van nieuwe berekeningen niet goed was gegaan. Enerzijds door onvoldoende kennis en anderzijds door falende procesbeheersing en contractmanagement en de wil van ingehuurde partijen om proactief mee te werken. Uiteindelijk heeft dit geleid tot betere beheersing van processen, competentieontwikkeling, controle en verbeterd risicomanagement. In de organisatie is men aan de slag gegaan met gedrag om iedereen ook bewust te maken van zijn of haar rol. Zie het als de 'chain of command' bij operaties in ziekenhuizen: iedereen in het team kan bij gerede twijfel of het niet nakomen van de procedures in de operatie ingrijpen, zonder rang of stand.

Dat is ook de les van het ongeval in Alphen aan den Rijn. Door een beter risico management waarbij uiteindelijk de directie de beslissing neemt en het op de kaart zetten van veiligheidsbewustzijn wordt er actief gestuurd op het voorkomen van dergelijke incidenten in de toekomst.