Eigenaarschap bij arbeidsongevallen

De Nederlandse Arbeidsinspectie krijgt jaarlijks zo’n 5.000 ongevalsmeldingen. Bij de meldingsplichtige arbeidsongevallen – zo’n 2.500 per jaar – voerde de Arbeidsinspectie voorheen een ongevalsonderzoek uit. Daarbij werd in ongeveer de helft van de gevallen een boete voor de werkgever opgelegd. Deze methode bleek echter weinig bij te dragen aan het verbeteren van de veiligheid in het bedrijf. Zoals Paumen verklaart: "Opgelegde boetes sporen bedrijven zelden aan om diepgaand naar de oorzaken van ongevallen te kijken en verbeteringen door te voeren."

Nieuwe methode

Daarom heeft de Inspectie een nieuwe methode ontwikkeld. Bedrijven krijgen voortaan de kans om zelf onderzoek te doen en een verbeterplan op te stellen. In 2022 begon een pilot met de nieuwe werkwijze, per 1 januari 2023 is deze landelijk ingevoerd.

De resultaten na anderhalf jaar zijn volgens Paumen positief: "Bijna alle werkgevers kiezen na een ongeval voor zelfonderzoek. 90 procent voert daadwerkelijk de aangegeven verbetermaatregelen uit en voldoet bij vervolginspectie aan de eisen. Deze resultaten zijn veel beter dan verwacht."

Voordelen van zelfonderzoek

Huys ziet dan ook vooral voordelen van de nieuwe methode. "Zelfonderzoek leidt tot een groter leereffect en een verbetering van de arbeidsveiligheid. Bedrijven leren meer van het eigen onderzoek en voelen zich verantwoordelijker voor de door te voeren verbeteringen."

Paumen vult aan: "De nieuwe methode stimuleert bedrijven om zelf kritisch naar de oorzaken van ongevallen te kijken. Vaak is het onderzoek aanleiding om de algehele veiligheid in het bedrijf onder de loep te nemen. We zien dat bedrijven gericht investeren in veiligheid en soms verstrekkende maatregelen nemen."

SMART geformuleerd

De werkwijze van de nieuwe aanpak is als volgt. Na een arbeidsongeval moet het bedrijf de werkgeversrapportage binnen vijftien werkdagen indienen bij de Arbeidsinspectie. Een belangrijke eis voor het verbeterplan is dat dit SMART is geformuleerd: concreet en met een helder tijdpad, doelen en verantwoordelijken. De Arbeidsinspectie kan werkgevers begeleiden bij het opstellen van hun rapportages en aangeven wat eventueel nog ontbreekt. Als de rapportage en het verbeterplan aan de eisen voldoen, krijgen bedrijven geen boete opgelegd. "Voldoet de rapportage niet, dan krijgen bedrijven de kans deze aan te passen”, vertelt Huys. “Als ook de aangepaste rapportage niet voldoet, voeren wij alsnog zelf een onderzoek uit en kan er toch een boete volgen."

Anders denken en werken

De inspecteurs bij de Inspectie moeten volgens Paumen wel wennen aan de nieuwe werkwijze. "Voorheen was de Arbeidsinspectie vooral een toezichthouder die bij overtredingen boetes oplegde. Nu ligt nu de focus op leren en stimuleren we werkgevers om zelf aan verbeteringen te werken." Uiteraard blijven de inspecteurs verder gewoon hun werk doen. Bovendien zijn er uitzonderingen waarbij de Arbeidsinspectie altijd zelf onderzoek doet, zoals bij dodelijke ongevallen.

Ook van werkgevers vraagt het een andere manier van denken en werken. Zij moeten in staat zijn degelijk onderzoek te doen en een verbeterplan op te stellen. Hierbij biedt de zelfinspectie Ongevalsonderzoek ondersteuning voor werkgevers om alle onderzoekstappen te doorlopen en de juiste zaken in de rapportage en het verbeterplan op te nemen. Huys: "Over het algemeen zien we dat de kwaliteit van de rapportages goed is en krijgen we positieve reacties van werkgevers."

Monitoren van effecten

"De nieuwe aanpak leidt sneller tot resultaten", aldus Paumen. "In plaats van een langdurig administratief proces, ligt er na drie weken een concreet verbeterplan waarmee bedrijven direct aan de slag kunnen. Dit levert een grotere veiligheidswinst op." De verwachting is dat op termijn het aantal arbeidsongevallen en slachtoffers daadwerkelijk zal dalen door deze aanpak.

Hoewel de resultaten tot nu toe positief zijn, is het belangrijk om de effecten op lange termijn te monitoren. Het uiteindelijke doel is een daling in het aantal arbeidsongevallen en slachtoffers. Hiervoor is vervolgonderzoek nodig. De eerste signalen zijn in elk geval hoopgevend en geven aan dat bedrijven baat hebben bij een methode die leren en verbeteren centraal stelt in plaats van straffen.

Hulp nodig?

Vind je het toch lastig om zelf onderzoek te doen, of heb je liever dat een expert dit voor je doet? Dan kan je terecht bij onze ledenvoordeelpartner Aboma.

Meldplicht

Ernstige arbeidsongevallen zijn meldingsplichtig. Meer informatie over welke arbeidsongevallen je moet melden, vind je op de website van de Nederlandse Arbeidsinspectie.