Waterschappen aan het roer in Noord-Holland
Na eeuwenlang het ondergeschoven kind te zijn geweest, duwt klimaatverandering de Hoogheemraadschappen in een nieuwe, proactieve rol. "Laat ons aan de voorkant aan tafel zitten."
Projectontwikkelaars die bouwen zonder rekening te houden met de waterhuishouding en niet meer thuis geven als de kelder blank staat. Dit schrikbeeld van Klazien Hartog, bestuurder van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, is illustratief voor het feit dat de waterschappen vaak pas in de toetsfase van een project worden betrokken.
"Laat ons aan de voorkant aan tafel zitten, anders moeten we aan de achterkant 'nee' verkopen", zegt Hartog gedecideerd. "We vergeten het soms, maar ons land ligt nog steeds grotendeels onder de zeespiegel." In Nederland, stelt Hartog, zou 'bodemsturend bouwen' de norm moeten zijn. Van de 28 gemeentes tussen Texel en het Noordzeekanaal die onder het Hoogheemraadschap Noorderkwartier vallen, ligt negentig procent onder het NAP. Daarbij, vervolgt Hartog, moeten we ook rekening te houden met klimaatverandering. "De waterschappen kijken naar de verdere toekomst."
Clusterbui
Naast de stijging van de zeespiegel en verzilting vormen de zogeheten clusterbuien een uitdaging voor de waterhuishouding, legt Hartog uit. "Het afvoersysteem is ingericht op ongeveer 15 mm per dag, niet op 100 mm of meer." Clusterbuien zoals in de zomer van 2021 gaan vaker voorkomen, waarschuwt Hartog, die binnen het waterschap verantwoordelijk is voor de portefeuilles klimaatadaptatie en stedelijk water. "We bereiken de grenzen van de maakbare wereld. En daarmee worden we gedwongen om beter samen te werken."
Als voorbeeld van hoe het in de toekomst zou moeten gaan, haalt Hartog het nieuwe gemaal in Heerhugowaard aan. Als onderdeel van de herinrichting van de stationsbuurt besloot de gemeente Dijk en Waard een notoir onoverzichtelijk kruispunt te verleggen. Aangezien het project grote gevolgen heeft voor de waterhuishouding in het gebied, schakelde de gemeente vrijwel meteen de waterschappen in.
"Dat was slim van de gemeente", stelt Jan Mors nuchter. De directeur van Beentjes GWW, het bedrijf dat de tender won en momenteel het gemaal aanlegt, verklaart desgevraagd hoe de samenwerking verloopt. "Normaal gesproken toetst het Hoogheemraadschap achteraf de activiteiten. Nu waren ze vanaf het begin betrokken. Lang niet alle gemeentes doen dat, maar het is eigenlijk veel praktischer. Je zit meteen aan tafel met de mensen die de materie doorgronden."
Geïntegreerd
Beentjes GWW is een civiele bouwer, gespecialiseerd in waterbeheersing en met name poldergemalen. De afgelopen vijf jaar bouwde Beentjes maar liefst 25 gemalen, waarvan zeven in het Hollands Noorderkwartier. Voor het gemaal in Heerhugowaard nam Beentjes zowel het ontwerp als de uitvoering voor rekening, op basis van een UAV-GC geïntegreerd contract. "Voor ons is werken met de waterschappen heel prettig", vervolgt Mors. "We hebben dezelfde no-nonsense mentaliteit, zonder politieke of persoonlijke belangen. De focus ligt op de oplossing. Uiteindelijk gaan de waterschappen ook het gemaal beheren. Dus het is logisch om meteen met hen te werken."
Als het aan Hartog ligt, is de vroegtijdige betrokkenheid van de waterschappen het werkmodel van de toekomst. "Gemeentes willen bouwen, en wij toetsen. Dat duwt ons soms onvermijdelijk in de rol van boeman. Als de waterhuishouding niet optimaal is, trekken wij liever tijdig aan de bel, in plaats van achteraf. Dan kunnen we samen kijken naar wat er wél mogelijk is."
Limburg
Volgens Hartog past de nieuwe proactieve rol van de waterschappen in het nieuwe verwachtingspatroon dat Nederlanders hebben van de waterautoriteit. Dat veel mensen niet wisten op wie ze moesten stemmen tijdens de recente verkiezingen doet daar volgens haar niets aan af. "Dat je niets over de waterschappen hoort, is een compliment. Je hoort eigenlijk alleen over ons als het misgaat, zoals vorig jaar tijdens de overstromingen in Limburg."
Hartog ziet de waterproblemen in Limburg als een bevestiging dat de waterschappen eerder bij werkzaamheden betrokken moeten worden. "We zitten in een transitie. Een bewustwordingsproces. Burgers, gemeentes en bouwbedrijven zien dat je niet meer om ons heen kunt. Dus ik nodig iedereen uit: bel ons als je wat wilt doen, wij hebben regioadviseurs. Vraag waar je allemaal rekening mee moet houden en wat er mogelijk is. Onze mensen staan klaar. Informeer je. We zijn er voor jullie."
