Komt bouwen met hout terug in de mode?

Beton en staal zijn de kernmaterialen in de gebouwde omgeving. Maar is dat nog wel terecht? Hout is namelijk een oneindig materiaal. Op termijn neemt het misschien wel de plek in van de traditionele materialen. Voordat dat gebeurt moet er vertrouwen komen in de techniek, ervaring worden opgedaan en wetgeving scherp worden gesteld. Maar ook nu is hout al aantrekkelijk.

Bouwen met hout is in eerste instantie aantrekkelijk omdat het een hernieuwbaar materiaal is, vertelt Mathew Vola, directeur bij ingenieursbureau Arup. “Hout kunnen  we zelf kweken.” Ook vinden mensen hout een prettig materiaal om naar te kijken en om te voelen, wat de leefbaarheid van houten gebouwen verbetert. “Ten derde is hout een van de weinige materialen die wij als bouwers tot onze beschikking hebben, dat op industriële schaal geproduceerd kan worden én dat CO2 opslaat in plaats van uitstoot.” Toch is hout beslist nog niet populairder dan beton en staal. “Op dit moment merken we dat hout wordt toegepast in speciale projecten. Wat we hopen en verwachten is dat hout op den duur z’n intreding zal doen op een industriële schaal, en voor een deel beton en staal zal vervangen.” Om dat voor elkaar te krijgen moeten volgens Vola “ontwerpers, architecten en ingenieurs meer kennis opdoen in het bouwen met hout.”

Duurzaamheid doorslaggevend

“Hout waar het kan, beton en staal waar het moet”, is de filosofie van Vola en zijn bedrijf Arup. “Je wilt ook niet al te puristisch worden. De duurzaamheid en kwaliteit van een gebouw staan voorop, maar als je je doelen kan bereiken met het toepassen van hout is dat heel fijn. Bij het toepassen van hout is duurzaamheid vaak de doorslaggevende factor.” Hout zorgt namelijk voor een netto negatieve CO2-uitstoot. “In een natuurlijk proces komt, wanneer een boom doodgaat, koolstof weer terug de lucht in. Als wij onze gebouwde omgeving omzetten van beton naar hout kunnen we die CO2-moleculen opslaan.” Die opslag is significant; als we een miljoen woningen met hout in plaats van beton zouden maken, scheelt dat 55 miljoen ton aan CO2-uitstoot.

Ontbossing geen probleem

Jan Willem van de Kuilen, hoogleraar houttechnologie aan de Technische Universiteit München en de TU Delft, ziet dat hout een spelbreker kan zijn in de aanpak van de klimaatcrisis en het voldoen aan het Klimaatakkoord van Parijs. “We hebben de afgelopen eeuwen veel te veel CO2 in de atmosfeer gepompt, en dat moet er eigenlijk uit. Je kunt in 2050 de hele maatschappij CO2-neutraal maken, maar daarmee heb je nog niet het overschot CO2 uit de lucht gehaald. Dat kun je wel doen door met hout te bouwen. Dan sla je voor honderden jaren CO2 op.” Ontbossing hoeft daarbij geen probleem te zijn, vervolgt Van de Kuilen, want “als we een boom omkappen, planten we er drie nieuwe jonge bomen voor in de plaats. Na 20 jaar halen we er één uit het bos, en na 60 jaar nog een. Die derde laten we volledig uitgroeien, zo’n honderd jaar. Dan hebben we een perfect circulaire bouweconomie.”

Ambitieus onderzoek

Van de Kuilen is actief bezig met het opleiden van ingenieurs die de potentie van hout zien aan de universiteiten waar hij werkt. Hij doet ook onderzoek naar de toepasbaarheid van hout op grote en ambitieuze schaal. “Wij kijken naar wat er gebeurt als je een gebouw van 300 meter hoog van hout zou maken. Moet de kern dan van beton blijven? Kun je hout, beton en staal combineren? En wat gebeurt er met mensen die op 300 meter hoogte in een woning zitten als het stormt? Hoeveel beweegt zo’n gebouw, en hoe zit het precies met brandveiligheid?”

Onnodige zorgen snijden geen hout

Alhoewel er veel vragen zijn over de toepassing van hout, zijn er vooral veel ongegronde zorgen. Het idee dat hout niet lang genoeg meegaat, doet Van de Kuilen gelijk van de hand. “Amsterdam staat op houten palen, al 500 jaar lang. Er zijn op dit moment nog geen andere bouwmaterialen die dat zo lang volhouden. Dus ik heb het volle vertrouwen in hout.”

Vola ziet dat opdrachtgevers zich bij hout zorgen maken over gehorigheid en brandveiligheid. “Als je alleen hout in een gebouw zou toepassen zijn die zorgen terecht. Hout brandt, en omdat het weinig massa heeft, laat het ook geluid door. Maar met goede engineeringsoplossingen zoals sprinklers, brandwerend plaatmateriaal en het aanbrengen van hout in laagjes kun je de kwaliteiten van het materiaal op hetzelfde niveau krijgen als een betonnen gebouw.”

Europese wetgeving biedt solaas

De toepassing van hout in de bouw zal volgens Vola aangezwengeld worden door veranderingen in de wetgeving rondom CO2-uitstoot. “Op dit moment worden de beton- en staalindustrie uitgesloten van de CO2-belasting. De verwachting is dat, wanneer de carbontaks in Europese wetgeving wordt opgenomen, die uitzonderingspositie verdwijnt. Daardoor zullen beton en staal wat duurder worden. Wij mogen de CO2 die opgeslagen wordt in hout niet meenemen in onze berekeningen. Je zou het eigenlijk moeten salderen.” Als deze voorspelde ontwikkelingen plaatsvinden, denkt Vola dat hout goedkoper kan worden dan beton en staal. Vanaf dan gelden de simpele wetten van vraag en aanbod, en komt hout misschien wel helemaal terug van weggeweest.

Meer weten? Luister dan de uitzending van BNR Bouwmeesters van 9 november terug over Wolkenkrabbers van hout of bekijk het overzicht van alle uitzendingen.